Entretien avec M. BADRICI, WALI DE BEJAIA

 
 
Adiwenni d Mass Ali Bedrici, lwali n Bgayet
« Tikelt tamezwarut anda ahil n lwilaya yella-d s umcawar
n tedbelt akked wufrinen. Di taggara, ahil-agi ur yezmir ad yefru
akk timsal, lame?na ad iwenne? mli? li?ala n wilaya. »
 
DDK : Bgayet, am twilayin n tmurt Leqbayel, qqiment deffir tiya? deg wayen yerzan anegmu. Amek i tufim lwilaya n Bgayet asmi i d-tusim deg yunyu 2008 ?
Lwali : Amek tella lwilaya n Bgayet di 2008 ? Am wakken i tt-id-yesken usefqed i d-yessufe? usqamu-nni i nessebded di lawan-nni : d lwilaya anda iberdan ttwa?en a?as, lgaz n temdint ixus nezzeh, a?ric n tezmer yettu?al ?er deffir, tawenna?t tettwa?, atg. Deg wa?as n yi?ricen, d lwilaya i yes?an le??il deg unegmu. Γef lsas n usefqed-agi i nexdem, nsexxer ahil n wayen ara yettwaxedmen di 5 yiseggasen i d-iteddun. Zemre? ad d-fke? kra lemtul : a?bel n lgaz, iberdan, aman, lmersa (le port), asafag (l’aéroport), anegmu n tudrin, atg. Ahil atan tura gar yifassen n l?ukuma : am wahil i 5 yiseggasen (le plan quinquennal), am wahil amazzay (le plan special).
Ad d-ini? da?en d tikelt tamezwarut anda ahil n lwilaya yella-d s umcawar n tedbelt (l’administration) akked wufrinen (les élus). Di taggara, ahil-agi ur yezmir ad yefru akk timsal, lame?na ad iwenne? mli? li?ala n lwilaya.
DDK : Seg wasmi i d-tusim, terzim ?er wa?as n t?iwanin d tudrin n twilayt n Bgayet, ahat d ke?? i d amezwaru i igan aya seg lwaliyat i yellan da. Amek i tufim Bgayet deg unnar ?
Lwali : Amek i awen-d-nni? lwilaya, aken i tt-wala? deg unnar, tes?a a?as lexsas. Lame?na, s lxedma, s umcawar, nezmer ad nwenne? li?ala, asurif asurif. Seg yidis-nni?en, llan kra yi?ricen deg lwilaya n Bgayet sefra?en am u?ric n sen?a imi ?ur-s l’agro-alimentaire yelha, ?ur-s tasdawit igerzen, lmersa tis snat di tmurt n Lezzayer, …
DDK : Tew?em-d ?er Bgayet, tamu?li tamezwarut i d-tgim : “Bgayet tewsex”. D?a, a?as l?emlat n usizdeg i d-yellan tugart deg temdint n Bgayet. D l?emlat n usizdeg i ilaqen ne? d ayen-nni?en ?
Lwali : Asizdeg ma??i d l?emlat – tigi ttilint d zyada – asizdeg n temdinin dayen ye?nan ta?iwant. D c?el n yal ass, ssbe?, tameddit u deg yi?. Neqqar-asen i yem?ebbren n t?iwant n Bgayet akken ad xedmen ayen iwumi zemren akken ad tizdig temdint. Qqaren-d xussen ttawil, qqaren-d di? atan ad a?en a?as wallalen akken ad sizdigen tamdint. Seg tama-nni?en, asizdeg dayen ye?nan imezda? da?en, tettwalim ayen i?errun, ilaq imezda? ad kkin deg usizdig.
DDK : I temsalt n zzubiya n Bulima? d tin n CET ajdid.
Ma d le CET n Bgayet, dayen yufa tifrat. Wid i te?na temsalt msefhamen ?ef wakal anda ara yili. Amkan-agi yeqreb s amkan amezwaru, di t?iwant n Bgayet.
DDK : A?as wahilen n tmezdu?in i yebdan nnig 5 yiseggasen aya am AADL n Buybla?en ne? win n Brandy, ay?er ur fukken ara ?
Lwali : Timezdu?in n Brandy akked Buyebla?en ( AADL) ?ursent le??il imi le?qud n lxedma llan akked d “Khalifa”. Asmi tefsex carika-ya, yiwen ur yeb?i ad yawi acan?yi-agi, ttagaden merra les ADO, ulac win i d-yettarran fell-asen, armi d taggara-ayi tura. Sin n yican?iyen-agi, atan ad fakken sya ?er dujenber 2009.
DDK : Llant a?as, da?en, l?umat n tmezdu?in i ifukken ne? ara ifakken am Tala-Weryan, Sidi-?li-Leb?er. Ayen i ye??afaren l?umat-a, ixuss am yi?erbazen, tize?win n usujji, atg.
Lwali : L?uma am Tala-Weryan, tusa-d di temdint, teqreb ar lakul, lbus?a, axxam n se??a, atg. L?uma ibe?den d tin n Sidi-Ali-Leb?er. Din, ad nebdnu : a?erbaz s 12 tze?win, sin n yi?erbazen ilemmassen yiwen yebda lebni-s waye? atan ad d-yeffe? en appel d’offres, tasnawit, annar i turart, lkumisariya n l?uma, l?ame? n t?allit, 500 tze?win i leqdic. Akken da?en ad tili tazeqqa n tezmert (une polyclinique), tamkar?it, d la crèche. Sidi-Ali-Leb?er deg-s 4000 tmezdu?in – d tamdint s wazal 20.000 yimezda?, d tidet, ilaq-as a?as n ttawilat.
DDK : Iberdan i?elnawen : ama d win yettawin ?er Tiz-Wezzu seg U?effun ne? seg Udekkar, ama d win yettawin ?er S?if d Jijel, ama d win yettawin ?er Tubiret seg Uqbu ; hudden, ??uren d i?wiren akked les dos d’âne, melmi ara d-yettwaddem rray ad ttwa?iwden ?
Lwali : Iberdan yettwa?en a?as, d RN12 l?iha n Tizi-Wezzu, RN24 ?er U?effun, la RN75 ?er Kendira. Isyaxen imeqqranen, tella-d deg-sen lxedma : 3 yimukan n la RN12, 6 yimukan n la RN24 ; ma yella anda i yella usyax ameqqran, ilaq-as tazrawt (étude). Bnadem ad d-yini tidet, iberdan n lwilaya n Bgayet ttwa?en a?as, ama d i?elnawen, ama wid n lwilya ama wid n t?iwanin. Zdat li?ala iwe?ren am tagi, tanemhalt n les T.P tesker ahil ara yettwaxedmen, asurif asurif.
Ayen ifuken 2009 : 110km n yiberdan n t?iwanin, 32km n yiberdan n lwilaya, 98km yiberdan i?elnawen, 3 tqen?yar meqqren. Ma dayen ideg tebda lxedma di 2009, 180km n yiberdan n t?iwanin, 240km yiberdan n lwilaya, 30km n yiberdan i?elnawen. Ur tettu? ara abrid a?elnaw 43 ideg tebda lxedma n les tunnels. Twalam lmejhud, ne?ra belli mazal lmejhud ameqqran sya ?er zdat, ur yezmir yiwen ad i?awed akk iberdan deg yiwet n tikelt, lxedma ad tkemmel kra kra alama wenn?en akka iberdan. Ma d abrid ameqqran gar Bgayet akked l’autoroute est-ouest : atan yeffe?-d l’appel d’offre i l’étude.
DDK : Yella umaynut, aseggas-a, deg wayen yerzan anekcum, ama ?er tesdawit ama ?er yi?erbazen. I CHU, anda i yewwe? wahil-is ?
Lwali : CHU n Bgayet, yella d targit deg yiqerra n yimezda? akked yim?ebbren, atan ass-a yu?al tidet. Seg unekcum n useggas 2009-2010, ad yili CHU deg Bgayet. Ma d anemhal n tterbga, ata yusa-d.
DDK : Deg wayen yerzan tafella?t, tamu?li ur d-telli ?er wayen yellan muca?en deg Bgayet am zzit, tazart, tamemt. D acu ilaqen akken ad tbeddel tmu?li s?ur srabes i terza temsalt ?
Lwali : Aseggas 2008-2009, lwilaya n Bagayet tekkes-d 19 imelyan n litrat n zzit, deg yiseggasen i?eddan 7 imelyan kan. L?ella n tamemt tewwe? ?er 120 yiqen?aren i useggas, me?na seg 45.000 te?rasin di 2000, llant ala 5000 i d-yettakken s tidet. Ma d tazart, ilaq as lmejhud : tura 13.000 ihegtaren i d-yefkan 160.000 yiqen?aren n tazart di 2008. Dewla tett?awan tafella?t s ubrid n FNDA.
DDK : Ad tu?al la zone industruelle n Bgayet ?er Uqbu d Leqser. Am?iq-is yenza akken ad bnun timezdu?in. Aya ad d-yernu imezda?, ad d-yernu afus i lxedma, me?na axeddim ad yen?es. Amek ara tqabel twilayt a?ilif-a ?
Lwali : Tu?alin n la zone industrielle n Bgayet s anda-nni?en ma??i i uzekka. D lamer iwmi ilaq uxemmem a?as axa?er ma??i dayen isehlen. Nekni ur neb?i ad nesru? axeddim, labe?da di teswi?t-agi anda txus lxedma. Ihi aya ma??i d l?a?a yezwaren.
DDK : Aseggas-a, tefkim azal d ameqqran i lemqan n Ccix A?eddad. Me?na akken i nettwali kra ur d-yett?im i lebda. Anda yewwe? uwe??ed-nni n le musée ?
Lwali : Le musé n ccix A?eddad, ilaq-as asenfar (un projet), imi ilaq lebni iwakken ad yili dayen ifazen am lemqam n ccix yakan. Nufa akal di Sedduq-Ufella, u ad nebnu axxam i le musé.
DDK : I lqel?a n At ?ebbas ?
Lwali : Ma d lqel?a Nat ?ebbas, nezwar deg ujerre? inscription à l’inventaire du patrimoine n lemqamat yellen din s usewjed n usafsar akken ad nebnu lemqam n ccix Lmeqrani, ad as-nwenne? l?ame? Usanoun, lxezna n lbaru?, axxam n Bumezrag, atg. Asafar-agi nefka-t i l?ukuma akken ad fken taadrit i ilaqen.
DDK : Deg yibrir 2001, lwilaya tesnulfa-d asqamu n yidles n twilayt n Bgayet s l’arrêté 424/01 n 14 ibrir 2001. Ar ass-a, ur d-yexdim kra, yerna ke?? s timmad-ik t?ebbse?. Ma d idles yu?al d a?awali. Amek ?
Lwali : A?bas n usqamu n tme?riwin n lwilaya (Comité des fêtes de la wilaya de Béjaia) ur yesgujel ara idles. Idles ilaq ad yu?al ?er tenmehla-ines, tin n yidles. Ma d idles, nwi?-as a?as i yettwaxdmen : timesbaniyin n useggas, timesbaniyin di ram?an akked d wussan n usmekti, tullya uxxam n umezgun le TRB rnu-yas qrib la cinémathèque, ajerred n yal later i tes?a lwilaya n bgayet i tikelt tamenzut (inscription à l’inventaire du patrimoine de tous les sites historiques et culturel), asebded n temzizelt n yidles di t?iwanin deg tmedyazt, amzgun, bla ma nettu tafaska n ccna n teqbaylit. Aya d lemtul i d-yeskanen belli nefka azal i yidles.
Yerna idles deg wul. Ula d nekk sarame? ad d-afe? kra tallit akken ad d-aru? taktabt.
 
DDK : Annar n tmaz?a yedli deg tuber ideg nella. Ur twalam, ?ni, ilaq ad yim?ur ma??i ad yettwareqqe? ?
Lwali : Annar n tmaz?a i yellan deg temdint n Bgayet, twalam yeldi. Annar-agi ilaq di tazwara ad yettwareqqe?, nezwar deg wayen i?ejlen, atan tura annar yelha i wurar. Asurif wis sin, d tafat, qrib ad bdun lec?al. Ma d asem?er, anda ar yim?ur unnar-agi, ulac anda; zzin-as lba?imat. Atan di tlemast n temdint. Tifrat ad tili s lebni n unnar ajdid n 45.000 yimukan – nessuter di l?ukuma ad tjerre? di le plan spécial – inchallah ad yili am wass-a.
DDK : Asteqsi aneggaru, ad d-yawi ?ef yidles amazi?. Amek i tettwali? asnerni n tmazi?t ? D acu ara d-tinim da?en ?ef u?mis s tmazi?t ?
Lwali : Tamazi?t d tameslayt ta?elnawt, idles n tmazi?t yersa di tmurt n Lezzayer si zik-nni. L?emdullah, ass-a llant radyuwat, tilibzyu, ijernanen s tmazi?t, a?as i yettarun tiktabin, isefra, amezgun s tutlayt-agi i ikecmen da?en di les technologies timaynutin am les CD, DVD, internet, atg. Akken i ttwali?, idles amazi? yufa amkan i as-ilaqen di tmurt-nne?, akka ara yeddu ?er zdat.
A?mis s tmazi?t dayen igerzen, sarame? ad yennerni, ad teqqaren a?as medden.
Dj. Ikhloufi / Mohand Ait Ighil